Aşının önemi

Uzun yıllar uzunluğu insanlığı etkileyen illetler, aşının esirgeyici tesiri ile günümüzde korkulur olmaktan çıktı. Günümüzde hala birtakım ebeveynler, evlatlarına aşı yaptırmaktan çekinse de mütehassıslar marazlara karşı hayatta olmamızı aşı yaptırılmasına borçlu olduğumuzu söylüyor.

Türkiye İş Bankası İştiraki Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Evlat Sıhhati ve Illetleri Eksperi Dr. Füsun Kitapçı Uysal, aşının gelişimi ile ilgili kıymetli açıklamalarda bulundu:

– Aşı, kimi illetlere karşı bağışıklık sağlamak için vücuda enjekte edilen meyyit ya da zayıflatılmış bakteri ve virüsler demektir. Şu anda hayattaysanız ananız tetanos aşısı olduğu için ya da babanıza kolera aşısı yapılmış olduğu için olabilir. Tahminen de küçüklüğünüzde kızamık aşısı olmasaydınız, bu günleri göremeyecektiniz. Uçuş kaygınız olmayabilir lakin evladınız, uçakta öksüren birinden her an menenjit mikrobu alabilir.

– Mikroplar pek çok nedenle vücudumuza yerleşebilir. İshal, hapşırma, öksürme, kaşınma, açık yaralar, kan ve vücut likitleri yolu ile beşerden kişiye bulaşıcılık mümkündür. Sivrisinekler ya da keneler de illetlere neden olan mikropları taşırlar. Hiçbir şey yapmadan yediğimiz ya da içtiğimiz besinlerde bulunan mikroorganizmaların ağız yolu ile vücuda alınması da vücudumuzda çeşitli illetlerin oluşumuna neden olabilir. Evvelden ölümcül olan illetlerin birden fazla aşı nedeniyle denetim altına alınsa da, turistik seyahatler ve göçlerin arttığı, sonların kalktığı günümüzde aşısı olmayan ya da hastalık taşıyıcısı olan beşerler aracılığı ile illetler çok süratli yayılabiliyor.

– Doktorun birincil vazifesi sağlıklı kişinin sıhhatini himayesini sağlamak yani hami hekimliktir. Evlat Sıhhati ve Marazları Kompetanı olarak evladın gelişimini, beslenmesini ve bağışıklanmasını izlemek en kıymetli vazifemizdir.

Aşı ile sağlıklı nesiller

– Yüzyıllarca süren ve son yüzyılda hızlanan bütün teknolojik gelişimeler sayesinde uzaya gidiyoruz, Yerküre’nin öbür ucu ile anında konuşabiliyoruz, oturduğumuz taraftan Louvre Müzesini gezebiliyoruz. MR ile kanser teşhisi yapabiliyor, pek çok marazı yeni ilaçlar sayesinde tedavi edebiliyoruz.

– 100 insandan otuzunu öldüren çiçek marazından, ana karnında %40’a varan sakat doğuma neden olan kızamıkçıktan, kurtulma talihinin olmadığı kuduz yahut yenidoğan tetanozundan korunabiliyorsak, 1998’den beri memleketimizde yavru felci vakası ile karşılaşmıyorsak, aşıları bulan bilim beşerlerine, yaygınlaştıran ve günlük hayatımıza sokan sıhhat çalışanlarına çok şey borçluyuz. Esirgeyici hekimlik ve bunun temel taşı olan aşılar ihmal edilmemeli, ilmî olmayan söylentilere kulak asmamalıyız.

Eski uygarlıklardan bu yana aşılama

– Aşılama artık herkesin yakından haber sahibi olduğu sıhhat haberi olsa da aşının ortaya çıkışı uzun yıllara dayanıyor. Yazılı kayıtlara nazaran MÖ 560 yılında Çinlilerin “Variolasyon” olarak tanımlanan ilkel aşılama metotları varmış.

– Variolasyon, çiçek marazını hafif geçirmekte olan hastaların yaralarının kabukları kurutularak, tozların buruna inhalasyon yolu verilmesi ile yahut sıklıkla tozun sulandırılıp çizilen deriden vücuda inokulasyonu ile uygulanmaktaydı.

– Osmanlı hamamlarında variolasyon metodunun uygulandığına tanık olan İngiliz Konsolosunun eşi Lady Mary Montagu, 1718 yılında evladına çiçek aşısı yaptırmak için müsaade istediği Papa’ya bir mektup yazarak bu usulün garp memleketlerine duyurulmasını sağlamıştır.
1796 yılında Edward Jenner birinci canlı viral aşı olan çiçek aşısı ‘Cowpox’ yahut ‘Vaksinia’ fikrini geliştirerek ilmî olarak tıpta bir çığır açmış ve çağdaş immünolojinin temellerini kurmuştur. Jenner’den 100 yıl sonra Pasteur tarafından enfeksiyon marazlarının aslının mikroplar olduğunu keşfedilmiştir.

– Pasteur, 1885 yılında daha evvel köpeklerde aktifliğini kanıtladığı kuduz aşısını, bir köpek tarafından ısırılmış olan Joseph Meister isimli şahsa uygulamıştır. Bu pratik insan bağışıklamasındaki en değerli atılımdır. 1892 yılında Laffnike isimli araştırıcı kolera aşısını, 1896 yılında Wright tifo aşısını geliştirmiştir. Bugün BCG ismiyle bildiğimiz tüberküloz (verem) aşısı, Calmette ve Guerin tarafından 1921 yılında geliştirilmiştir. 1927 yılında Ramon ve Zoeller tetanos aşısını üretmişlerdir. Bundan sonra tasarrufa sunulan çeşitli aşılar birbirini izlemiştir.

İnsanlık tarihine en değerli armağan

Aşı insanlık tarihindeki kıymetli buluşlardan birisidir. İnsanlık, uzun devir boyunca bulaşıcı illetler ile uğraşmış, sterilizasyon ve aşıların bulunması ile tıpta çok değerli yollar kat edilmiştir. Aşının olmadığı periyotlarda:

– Veba salgınları 1346-1352’de Avrupa nüfusunun dörtte birini öldürmüştü.

– 1618 yılında 20 milyon olan Meksika’daki İnka nüfusu çiçek illeti nedeni ile 1,6 milyona düşmüştü.

– 1779’da Hawai’de nüfus tifo nedeniyle 500 binden 84 bine düşmüştü.

– 1880’lerde Kanada’da her 100 yerliden dokuzu tüberküloz hastasıydı.

– Yerküre savaşı sonrası 21 milyon kişi gripten (H1N1) ölmüştü.

Aşılanma ömür uzunluğu devam eder

Tüm bu datalar unutulmadan, yavrularımızın aşılarını dikkatle takip etmeliyiz. Yaşları büyüse de, yılda en az bir kere evlat tabibi yahut aile doktoru ile temas ederek, hatırlatma dozları ve yeni aşılar ile ilgili haber edinmeliyiz. Aşı takibinde değerli olan aşı kartlarını kaybetmemeliyiz. Son olarak, muteber kökleri tercih ederek, malumat kirliliği ile savaş edelim.